Jedne dzieci są przebojowe, otwarte, chętnie podejmują nowe wyzwania. Inne wolą siedzieć spokojnie i obserwować świat. Jedne radzą sobie z trudnościami, a niepowodzenia traktują jak wyzwania, inne bardzo przeżywają porażki lub unikają sytuacji trudnych. Jedne postępują w zgodzie z zasadą: Padłaś, to się podnieś, popraw koronę i dalej działaj. Inne wysyłają światu komunikat: Nikt mnie nie widzi, nikt nie dostrzega, jestem nic nie warta.
Od czego to zależy? Od czego zależy poczucie własnej wartości? Przecież dzieci nie rodzą się z niskim poziomem samoakceptacji.
Dzieje się to od narodzin (a nawet wcześniej), przez wiek dojrzewania i dorosłość, aż do ostatnich chwil życia. Podwaliny tego obrazu siebie dziecko zyskuje we wczesnym dzieciństwie. Wtedy uczy się o sobie na podstawie reakcji rodziców np. na jego płacz. Rodzice przychodzą do mnie, gdy płaczę, więc jestem ważny i moje potrzeby są ważne. Mam prawo je wyrażać i zaspokajać. To rodzice i bliscy dorośli nawiązują kontakt z dzieckiem. Odpowiadają uśmiechem na uśmiech, powtarzają wydawane przez dziecko dźwięki, tulą i głaszczą…
Dom i rodzina jest bezpiecznym miejscem, z którego można wyruszyć na poznawanie świata. Jeżeli tego spokoju i oparcia w rodzinie zabraknie, jak mały człowiek ma zanurzyć się w świecie, który jest nieznany i tajemniczy. Jeśli rodzice będą chronić dziecko nadmiernie i nie pozwalać mu na samodzielność, wtedy również poczucie bezpieczeństwa spada. Skoro świat jest tak groźny, to lepiej się nie wychylać i uważać, bo może stać mi się coś złego. A i dom przestaje być bezpieczny w porównaniu z ogromem świata.
Pierwsze próby samodzielności podejmowane przez dziecko mogą spotkać się z zachętą i pochwałą, a mogą być przyczyna krytyki. Tego nie rusz, ja zrobię to lepiej, popatrz, jak krzywo narysowałeś… Ważna jest też reakcja rodziców na pierwsze niepowodzenia dziecka: A nie mówiłam? Przecież ty jesteś za mały. Nie nadajesz się do tego. Takie słowa z pewnością zniechęcą dziecko do podejmowania samodzielnego działania. A skoro inni potrafią wykonać czynność, a dziecko nie, to wniosek jest prosty to ze mną jest coś nie tak. Małe dziecko nie ma wystarczającego doświadczenia, aby zrozumieć, że każda nauka wymaga popełniania błędów. Nie daje więc sobie prawa do błędu nawet, gdy już dorośnie.
Wreszcie relacje, rozmowa, kontakt niewerbalny. Poszerzanie świata o innych członków rodziny, dorosłych, inne dzieci. Nawiązywanie pierwszych znajomości, podejmowanie zabaw. Czy rodzice pozwalają na takie spotkania? Jak bardzo angażują się w nie? Czy wyręczają dziecko w kontaktach z innymi? Ty się w tę zabawę nie lubisz bawić, prawda Jasiu? Wojtuś chciał powiedzieć, że jest zmęczony.
Irlandzkie baśnie mówią, że gdy znajdziemy miejsce, w którym tęcza styka się z ziemią, to odnajdziemy zakopany przez gnoma garnek ze złotem. Kto będzie odważny i wyruszy śladem tęczy, otrzyma nagrodę. Nie spotkałam nikogo, kto odnalazłby taki garnek. Aż do wczoraj.
Jena moja znajoma powiedziała: Nie chciało mi się iść na to spotkanie, ale pomyślałam sobie, że jednak wezmę mój garnek ze złotem i spotkam się z ludźmi. Niech coś do niego wpadnie. A i ja grudkę złota innym dorzucę.
Każdy ma taki swój garnek ze złotem, poczucie samoakceptacji. A koniec tęczy jest miejscem, w którym spotykają się ludzie. Znajomi, przyjaciele, zakochani, dzieci i ich rodzice. I właśnie od rodziców dziecko dostaje pierwsze złote grudki do swojego garnka. Raz są malutkie, ale wpadają co chwila (spojrzenie, przytulenie, uśmiech, gest…) innym razem ogromne, wyjątkowe, tak jak wyjątkowe są spektakularne osiągnięcia. Najczęściej są średniej wielkości (rozmowa, pochwała, zaufanie, jakim obdarzane jest dziecko, szacunek…). Potem do tego garnka dziecko/nastolatek/dorosły dorzuca kolejne grudki złota, kolejne monety dobrych relacji, ciekawych spotkań, podejmowanych działań, przejawianych cech charakteru…
W trudnych chwilach ten garnek ze złotem będzie oparciem, siłą do pokonania przeciwności. Będzie mieć możliwość dzielenia się tym złotem z innymi, wspierania, pomagania.
Aby budować u dziecka poczucie własnej wartości nie trzeba wybierać się w daleką podróż, nie trzeba podejmować spektakularnych działań, nie trzeba być jak Koziołek z utworu K. Makuszyńskiego
Westchnął cicho nasz koziołek,
i znów ruszył biedaczysko
po szerokim szukać świecie,
tego, co jest bardzo blisko.
Każdy nosi ze sobą swój garnek ze złotem.
